Các biện pháp tự nhiên cho các triệu chứng của polyp đại tràng bao gồm ăn một chế độ ăn chống viêm, giảm thiếu vitamin D, duy trì hoạt động thể chất và duy trì cân nặng hợp lý cũng như giảm viêm mãn tính.

Polyp đại tràng (hoặc polyp đại trực tràng) là một mảnh mô thừa, hoặc một cụm tế bào nhỏ, phát triển trên niêm mạc đại tràng.

Loại polyp đại tràng u tuyến là tiền thân của ung thư đại trực tràng, tuy nhiên, hầu hết các polyp đại tràng vẫn còn nhỏ, không phải ung thư.

Nhiều người không gặp bất kỳ triệu chứng polyp đại tràng đáng chú ý nào, nhưng khi chúng xảy ra, chúng có thể bao gồm: Chảy máu trực tràng, phân có máu, đau bụng, táo bón và tiêu chảy.

Các yếu tố rủi ro đối với polyp đại tràng bao gồm: Tiền sử gia đình có cá nhân mắc polyp và/hoặc ung thư đại trực tràng, là nam giới, trên 50 tuổi, hút thuốc, thừa cân hoặc béo phì, mắc bệnh viêm ruột, bị viêm mãn tính và là người gốc Phi.

Các biện pháp tự nhiên cho các triệu chứng của polyp đại tràng bao gồm ăn một chế độ ăn chống viêm, giảm thiếu vitamin D, duy trì hoạt động và duy trì cân nặng hợp lý cũng như giảm viêm mãn tính.

Ăn uống lành mạnh, chống viêm nhiễm

Trước khi thực hiện các xét nghiệm sàng lọc để tìm polyp đại tràng (bao gồm cả nội soi đại tràng), người bệnh nên ăn chế độ ăn ít chất xơ trong 4 – 5 ngày để giảm khả năng chất xơ vẫn còn trong thành đại tràng và cản trở tầm nhìn của bác sĩ.

Loại chế độ ăn uống nào là tốt nhất nếu người bệnh được chẩn đoán mắc bệnh polyp đại tràng? Một chế độ ăn chữa bệnh bao gồm nhiều chất chống oxy hóa, chất xơ và các chất dinh dưỡng thiết yếu giúp bảo vệ đại tràng và có lợi cho việc chống ung thư.

Đó là nhiều trái cây và rau quả trong chế độ ăn uống của người bệnh. Một số loại tốt nhất để bảo vệ chống ung thư bao gồm: Rau họ cải như bông cải xanh và súp lơ trắng, rau lá xanh như cải xoăn và rau bina, rong biển, quả mọng, trái cây họ cam quýt, nấm, cà rốt, củ cải đường, cà chua và ớt chuông…

Kết hợp các loại thực phẩm giàu chất dinh dưỡng và chống ung thư khác vào chế độ ăn uống của người bệnh, chẳng hạn như: Các loại thảo mộc tươi và gia vị như nghệ, gừng, húng quế, rau mùi tây hoặc kinh giới cay, các loại thảo dược, nước trái cây tươi, trà xanh, trà matcha, bột ca cao, thịt hữu cơ chăn nuôi trên đồng cỏ, cá đánh bắt tự nhiên như cá hồi, cá thu, cá mòi hoặc cá trích, dầu ô liu và dầu dừa, quả hạch, hạt dinh dưỡng và tỏi sống…

Giảm tiêu thụ đường bổ sung, ngũ cốc tinh chế, thực phẩm có chất phụ gia và chất bảo quản và rượu. Không uống quá 2 ly rượu mỗi ngày nếu người bệnh là đàn ông hoặc 1 ly mỗi ngày nếu người bệnh là phụ nữ.

Cuối cùng, tăng lượng chất xơ trong chế độ ăn. Thay thế các loại ngũ cốc đã qua chế biến bằng 100% ngũ cốc nguyên hạt như quinoa, gạo lứt, kiều mạch và yến mạch cán mỏng. Các loại thực phẩm giàu chất xơ khác thường bao gồm: Bơ, quả mọng, táo và lê, dừa bào sợi, quả sung và chà là, atisô, bí xanh, cải bruxen, khoai lang, các loại đậu, hạt lanh và hạt chia…

Tăng cường tiêu thụ calci (từ thực phẩm, không phải thực phẩm bổ sung), mà các nghiên cứu cho thấy có thể giúp ngăn ngừa tái phát u tuyến đại tràng. Thực phẩm giàu calci bao gồm: Sữa tươi, sữa chua, kefir, pho mát lên men, cải xoăn, cá mòi, bông cải xanh, đậu bắp, đậu nành và hạnh nhân…

Cân nhắc ăn nhiều thực vật hơn và ăn ít thịt hơn, đặc biệt cần hạn chế thịt chế biến sẵn như xúc xích, thịt nguội… Một số nghiên cứu đã phát hiện ra rằng những người ăn chế độ ăn nhiều thịt (đặc biệt là thịt chế biến và thịt nguội) có tỷ lệ ung thư đại tràng cao hơn.

Giảm thiểu tình trạng thiếu vitamin D

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng vitamin D có thể bảo vệ chống lại ung thư đại trực tràng và hỗ trợ chức năng miễn dịch nói chung. Ví dụ, một nghiên cứu năm 2014 được công bố trên Tạp chí Thế giới về Ung thư Đường tiêu hóa cho biết rằng “một số nghiên cứu đã xác nhận rằng việc tăng vitamin D3 làm giảm tỷ lệ mắc ung thư đại tràng, giảm tái phát polyp và lượng vitamin D3 đủ có liên quan đến khả năng sống lâu hơn ở bệnh nhân ung thư đại tràng”.

Trước đây, nếu người bệnh có nguy cơ cao mắc polyp đại tràng, bác sĩ có thể khuyên người bệnh nên bổ sung 1.000 miligam calci mỗi ngày để giúp ngăn ngừa ung thư, tùy thuộc vào độ tuổi của người bệnh. Tuy nhiên, các nghiên cứu gần đây cho thấy rằng bổ sung calci và bổ sung vitamin D thực sự có thể làm tăng nguy cơ mắc polyp đại tràng.

Các nghiên cứu điều tra tác dụng của việc bổ sung calci và vitamin D đối với việc ngăn ngừa polyp đã mang lại kết quả không thống nhất về tổng thể. Gần đây, một thử nghiệm lâm sàng ngẫu nhiên đã kiểm tra việc sử dụng các chất bổ sung calci và vitamin D trong suốt 10 năm để ngăn ngừa polyp đại trực tràng. Các phát hiện cho thấy rằng 6 – 10 năm sau khi bắt đầu bổ sung, những người tham gia có tỷ lệ mắc polyp răng cưa cao hơn nếu họ bổ sung calci, dù là calci riêng lẻ hoặc cùng với vitamin D. Tuy nhiên, không có mối liên hệ nào như vậy được tìm thấy đối với việc bổ sung riêng vitamin D. Với phát hiện này, giờ đây người ta gợi ý rằng những người trưởng thành có hoặc đã từng có polyp răng cưa tiền ung thư, đặc biệt là phụ nữ và những người hút thuốc, nên tránh bổ sung calci và vitamin D.

Một cách tốt hơn để ngăn ngừa tình trạng thiếu vitamin D là khuyến khích cơ thể người bệnh tự tạo ra vitamin D một cách tự nhiên, điều này xảy ra khi người bệnh để da tiếp xúc với ánh sáng mặt trời trong khoảng 15 – 20 phút. Nếu người bệnh sống ở nơi có khí hậu lạnh hoặc không dành nhiều thời gian ở ngoài trời, hãy thảo luận với bác sĩ xem có nên bổ sung hay không.

Duy trì hoạt động thể chất và duy trì cân nặng khỏe mạnh

Duy trì hoạt động thể chất và tập thể dục thường xuyên không chỉ giúp chúng ta duy trì trọng lượng cơ thể khỏe mạnh mà còn có tác dụng chống viêm.

Tập thể dục thậm chí có thể bảo vệ chống lại polyp đại tràng và ung thư đại trực tràng do các cơ chế như: Giảm viêm, cải thiện tuần hoàn, hỗ trợ hệ thống miễn dịch, cải thiện chức năng tiêu hóa, giảm căng thẳng và giúp ngăn ngừa bệnh tiểu đường và béo phì. Một số nghiên cứu thậm chí còn phát hiện ra rằng tập thể dục thường xuyên có thể làm giảm nguy cơ ung thư đại tràng từ 40 – 50%.

Lối sống ít vận động và thừa cân hoặc béo phì có liên quan đến nguy cơ mắc ung thư đại tràng và trực tràng cao hơn, vì vậy hãy tìm một số loại hình tập thể dục mà người bệnh thích và có thể duy trì phù hợp như: Chạy bộ, bơi lội, đạp xe, nâng tạ… Người bệnh có thể giảm cân hoặc duy trì cân nặng khỏe mạnh bằng cách ăn một chế độ ăn chống viêm, kiểm soát căng thẳng, ngủ đủ giấc và tập thể dục thường xuyên.

Giảm viêm mãn tính

Viêm ruột, có thể dẫn đến hoặc không dẫn đến bệnh viêm ruột (IBD), có thể làm tăng nguy cơ mắc polyp và khối u có thể trở thành ung thư theo thời gian. Một số bước người bệnh có thể thực hiện để giảm viêm và cải thiện sức khỏe tiêu hóa bao gồm:

– Ăn một chế độ ăn uống điều trị. Người bệnh có thể cần phải làm việc với bác sĩ dinh dưỡng/bác sĩ y học chức năng nếu người bệnh bị IBD để giúp chữa lành tình trạng của người bệnh bằng một loại chế độ ăn uống cụ thể;

– Kiểm soát căng thẳng, nghỉ ngơi và ngủ đủ giấc (7 – 9 giờ mỗi đêm đối với hầu hết người lớn);

– Bỏ hút thuốc và uống rượu quá mức;

– Uống bổ sung vitamin D, men vi sinh và bổ sung dầu cá omega-3;

– Ngăn ngừa sự thiếu hụt chất dinh dưỡng, chẳng hạn như calci;

– Loại bỏ một số loại thực phẩm nếu cần thiết, chẳng hạn như: Gluten, sữa, một số FODMAP, caffeine và rượu.

Để giúp kiểm soát viêm, có thể dùng một số loại thảo dược có tác dụng giảm viêm, chống oxy hóa tự nhiên. Tuy nhiên, người bệnh không nên tự ý sử dụng mà cần có sự tư vấn, hướng dẫn của bác sĩ.

Cách phòng ngừa polyp đại tràng

Làm thế nào để người bệnh ngăn ngừa polyp trong đại tràng hình thành? Mặc dù không phải lúc nào cũng có thể ngăn chặn chúng, nhưng dưới đây là những cách mà nghiên cứu gợi ý người bệnh có thể giúp giảm nguy cơ mắc polyp đại tràng:

– Bỏ thuốc lá. Để được trợ giúp bỏ hút thuốc, hãy nói chuyện với bác sĩ về các biện pháp can thiệp hữu ích; nói chuyện với một nhà trị liệu; hoặc bắt đầu một chương trình trực tuyến chuyên về cai thuốc lá;

– Ăn một chế độ ăn uống chống viêm bao gồm nhiều rau, chất xơ và thực phẩm chống oxy hóa cao;

– Điều trị tình trạng thiếu calci và vitamin D bằng cách ăn thực phẩm giàu calci và tắm ánh sáng mặt trời mỗi ngày trong khoảng 20 phút;

– Tránh tiêu thụ quá nhiều rượu;

– Hạn chế lượng thịt chế biến và thịt đỏ;

– Thực hiện các bước để duy trì cân nặng khỏe mạnh, chẳng hạn như ăn uống điều độ, năng động, tập thể dục;

– Nói chuyện với bác sĩ về các lựa chọn phòng ngừa và xét nghiệm sàng lọc di truyền nếu người bệnh có tiền sử gia đình mắc bệnh polyp đại tràng hoặc rối loạn di truyền gây ra polyp đại tràng.

BS. Nguyễn Thùy Ngân

Viện Nghiên cứu Phát triển Y dược cổ truyền Việt Nam