Buồn nôn và nôn ở người lớn

Nếu bạn thường xuyên bị buồn nôn và nôn vì một lý do khác, chẳng hạn như say tàu xe hoặc đau nửa đầu, hãy trao đổi với bác sĩ của bạn. Bác sĩ có thể kê đơn các thuốc điều trị các triệu chứng này.

Buồn nôn và nôn là gì?

Buồn nôn là cảm giác khi bạn nghĩ rằng bạn có thể nôn. Nôn là khi bạn thực sự nôn. Hai triệu chứng này có thể xảy ra cùng nhau. Nhưng đôi khi có người cảm thấy buồn nôn mà không nôn, và một số người nôn trước mà không cảm thấy buồn nôn.

Các nguyên ngân gây ra buồn nôn và nôn?

Các nguyên nhân phổ biến nhất bao gồm:

– Ngộ độc thực phẩm: Điều này có thể xảy ra nếu bạn ăn phải thực phẩm đã hỏng. Về cơ bản nó là một bệnh nhiễm trùng trong dạ dày của bạn. Ngộ độc thực phẩm thường cũng gây ra tiêu chảy.

– Các bệnh nhiễm trùng khác: Các loại nhiễm trùng khác ảnh hưởng đến dạ dày hoặc ruột cũng có thể gây buồn nôn và nôn, bao gồm các bệnh nhiễm trùng do các loại vi rút và vi khuẩn khác nhau gây ra.

– Chóng mặt hoặc say tàu xe: Điều này có thể xảy ra nếu bạn đang ở trên tàu thuyền, ô tô hoặc một phương tiện khác đang di chuyển. Nó cũng có thể xảy ra nếu có điều gì đó không ổn bên trong tai ảnh hưởng đến sự cân bằng của bạn.

– Thuốc: Nhiều loại thuốc khác nhau có thể gây buồn nôn hoặc nôn. Một số ví dụ là thuốc chống trầm cảm, thuốc kháng sinh, vitamin, thuốc tránh thai và thuốc giảm đau. Những người đang hóa trị để điều trị ung thư hoặc những người đã được gây mê cũng thường bị buồn nôn hoặc nôn. Đôi khi, những người sử dụng cần sa trong một thời gian dài, bị nôn nhiều lần.

– Mang thai: Nhiều người đang mang thai bị buồn nôn hoặc nôn. Đôi khi hiện tượng này được  gọi là “ốm nghén”, nhưng nó có thể xảy ra bất cứ lúc nào trong ngày.

– Bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD): là tình trạng khiến nước trái cây trong dạ dày trào ngược lên thực quản, ống nối cổ họng với dạ dày. Đôi khi có thể gây buồn nôn.

– Các vấn đề với dạ dày hoặc ruột: Ở một số người, dạ dày hoặc ruột không di chuyển thức ăn theo cách mà chúng phải làm. Ở những người khác, ruột có thể bị tắc nghẽn. Cả hai vấn đề này đều có thể gây buồn nôn hoặc nôn.

– Đau nửa đầu: Một số người bị đau nửa đầu có cảm giác buồn nôn trong khi đau đầu.

– Rượu: Uống quá nhiều rượu có thể gây buồn nôn và nôn.

Khi nào cần đi khám?

Bạn nên tham khảo tư vấn của bác sĩ nếu các triệu chứng kéo dài hơn 1 – 2 ngày, hoặc xuất hiện các biểu hiện nghiêm trọng. Bạn cũng nên đi khám nếu:

– Đau ngực hoặc bụng;

– Nôn ra máu hoặc nôn ra thứ gì đó trông giống như bã cà phê;

– Đi ngoài ra máu, hoặc phân có màu đen và trông giống như nhựa đường;

– Sốt cao hơn 38,5°C;

– Đau đầu dữ dội hoặc cứng cổ;

– Cảm thấy rất mệt mỏi hoặc khó đứng dậy;

– Có dấu hiệu mất nước: Cảm thấy rất mệt mỏi, bồn chồn, rất khát hoặc khô miệng lưỡi, chuột rút cơ bắp, chóng mặt, nước tiểu có màu vàng sẫm hoặc không buồn đi tiểu trong hơn 5 giờ.

Tôi có thể tự làm gì để cảm thấy tốt hơn?

Bạn có thể:

– Uống càng nhiều nước càng tốt, nên uống từng ngụm nhỏ sau mỗi 15 – 30 phút. Cố gắng uống nhiều hơn khi bạn bắt đầu cảm thấy dễ chịu hơn.

– Khi bị nôn nhiều, cơ thể sẽ mất cả nước và muối. Uống dung dịch có chứa muối có thể giúp thay thế những gì cơ thể bạn đã mất. Ví dụ: dung dịch bù nước và điện giải, đồ uống thể thao và nước canh.

– Hãy thử bắt đầu với những thực phẩm loãng như súp… Nếu ổn, bạn có thể thử thức ăn mềm, nhạt. Thực phẩm có nhiều carbohydrate, như bánh mì hoặc bánh quy giòn, có thể giúp ổn định dạ dày của bạn. Một số người cũng thấy rằng gừng giúp giảm buồn nôn.

– Bạn nên tránh thức ăn có nhiều chất béo. Chúng có thể khiến cơn buồn nôn trở nên tồi tệ hơn. Gọi cho bác sĩ nếu các triệu chứng của bạn quay trở lại khi bạn cố gắng ăn.

– Tránh mùi mạnh, chẳng hạn như mùi nước hoa

– Nếu bạn cần dùng thuốc, hãy dùng thuốc trong bữa ăn nếu có thể. Nhưng hãy kiểm tra thuốc trước, vì một số loại thuốc phải uống khi đói.

Làm thế nào để điều trị buồn nôn và nôn?

Tùy tình trạng cụ thể, bác sĩ sẽ tư vấn, điều trị:

– Truyền dịch.

– Kê các loại thuốc kiểm soát buồn nôn và nôn:

+ Prochlorperazine (biệt dược: Compro);

+ Promethazine (biệt dược: Phenergan);

+ Metoclopramide (biệt dược: Reglan);

+ Ondansetron (thương hiệu: Zofran).

– Một số chỉ định:

+ Chụp X-quang dạ dày;

+ Nội soi đường tiêu hoá trên.

Ngăn ngừa buồn nôn và nôn

Tùy thuộc vào nguyên nhân gây buồn nôn và nôn, bạn có thể làm giảm nguy cơ nhiễm trùng gây buồn nôn và nôn bằng cách:

– Thường xuyên rửa tay bằng xà phòng và nước. Điều này đặc biệt quan trọng nếu bạn từng ở gần một người mắc bệnh. Rửa tay sau khi đi vệ sinh hoặc thay tã cũng rất quan trọng.

– Chú ý đến an toàn thực phẩm: không nên sử dụng sữa chưa tiệt trùng, không ăn thức ăn chưa nấu chín; nên rửa dụng cụ nấu ăn, rửa trái cây và rau trước khi ăn, rửa tay kỹ sau khi chạm vào thực phẩm sống.

TS.DS Nguyễn Trang Thúy

Bệnh viện Đại học y Hà Nội