Cảnh báo nguy cơ, cách phát hiện sớm và phòng ngừa hoại tử chi dẫn đến cắt cụt ở người cao tuổi do bệnh động mạch chi dưới

Bệnh động mạch chi dưới mạn tính hay thiếu máu mạn tính chi dưới là bệnh lý thường gặp ở bệnh nhân cao tuổi do bản thân thành mạch ở người cao tuổi dễ xơ vữa và thường mắc thêm nhiều bệnh lý phối hợp tiểu đường, tăng huyết áp cũng như có tiền sử lâu năm như hút thuốc lá, thuốc lào.

Bệnh động mạch chi dưới dẫn đến sự giảm hoặc mất tưới máu cho cơ quan bộ phận chi dưới dẫn đến sự chuyển hóa yếm khí và sinh ra nhiều acid lactic, gây đau nhức chân khi vận động hay còn gọi là đau cách hồi. Diễn tiến bệnh nặng lên, làm cho quãng đường đi lại được liên tục của bệnh nhân sẽ càng ngày càng ngắn dần, có thể chỉ đi lại được vài chục mét đã đau, phải nghỉ mới đi lại tiếp được. Muộn hơn, người bệnh sẽ có cảm giác đau nhức chi dưới liên tục ngay cả khi đang nghỉ ngơi, và cuối cùng là các dấu hiệu thiếu máu cục bộ như loét da, hoại tử đen bàn ngón chân, phải cắt cụt chi gây tàn phế cho người bệnh, hoặc nhiễm trùng huyết.

Ở người cao tuổi, có đến 20% người trên 70 tuổi sẽ bị bệnh động mạch chi dưới. Theo số liệu nghiên cứu năm 2015, trên thế giới có khoảng 200 triệu người bị bệnh động mạch chi dưới… Tại Hoa Kỳ, có khoảng 6,5 triệu người từ 40 tuổi trở lên mắc bệnh động mạch chi dưới. Khi bệnh đã ở giai đoạn muộn, giai đoạn thiếu máu trầm trọng chi dưới, 20% bệnh nhân phải cắt cụt chi.

Tại Việt Nam, theo qui định người cao tuổi là người có độ tuổi từ 60 tuổi trở lên. Kinh tế phát triển, kèm theo hệ thống chăm sóc y tế tốt lên, tỉ lệ người cao tuổi Việt Nam đang tăng lên, do vậy tỉ lệ người cao tuổi nhập viện vì các bệnh lý tim mạch nói chung và do bệnh động mạch chi dưới nói riêng tăng lên.

Tại Trung tâm Tim mạch và Lồng ngực – Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức, hàng năm có khoảng 300 bệnh nhân cao tuổi được mổ và can thiệp điều trị tắc động mạch chi dưới, trong đó đa phần là các trường hợp thiếu máu trầm trọng chi do phát hiện muộn, hoặc điều trị chưa dứt điểm, dẫn đến nhiều trường hợp phải phối hợp cắt cụt ngón chi sau can thiệp, phẫu thuật. Tại Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức, bệnh nhân được tái thông mạch tối đa trước và bảo tồn chi tối đa tránh cắt cụt lớn để đảm bảo chức năng cũng như chất lượng cuộc sống.

Các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh động mạch ngoại biên là gì?

Triệu chứng kinh điển của bệnh là đau ở chân khi hoạt động thể chất, chẳng hạn như đi bộ, sẽ đỡ hơn sau khi nghỉ ngơi. Tuy nhiên, cứ 10 người bị bệnh động mạch chi dưới thì có tới 4 người không bị đau chân. Các triệu chứng đau, nhức hoặc chuột rút khi đi lại (đi khập khiễng) có thể xảy ra ở mông, hông, đùi hoặc bắp chân.

Các dấu hiệu thực thể ở chân có thể cho thấy ở bệnh động mạch chi dưới bao gồm teo cơ (yếu); rụng lông; da mỏng, sáng bóng; da lạnh khi chạm vào, đặc biệt nếu kèm theo đau cách hồi khi đi bộ (điều này sẽ thuyên giảm khi ngừng đi bộ); giảm hoặc mất mạch ở bàn chân; vết loét hoặc vết loét ở chân hoặc bàn chân không lành; và ngón chân lạnh hoặc tê.

Làm thế nào có thể ngăn ngừa bệnh động mạch chi dưới?

Thực hiện nhiều hoạt động thể chất như đi bộ chạy bộn để giúp ngăn ngừa bệnh động mạch chi dưới hoặc cải thiện các triệu chứng của bệnh động mạch chi dưới.

Không hút thuốc lá, cả chủ động cũng như thụ động. Hút thuốc làm tăng nguy cơ mắc bệnh bệnh động mạch chi dưới và làm cho các triệu chứng của bệnh động mạch chi dưới trở nên tồi tệ hơn.

Kiểm soát huyết áp cao và quản lý cholesterol trong máu cao và bệnh tiểu đường.

Bệnh nhân bị bệnh động mạch chi dưới nên tham gia các chương trình huấn luyện tập thể dục có giám sát và tư vấn để có thể cải thiện và kéo dài khả năng đi bộ quãng đường dài hơn.

Bệnh động mạch chi dưới được chẩn đoán như thế nào?

Nếu bệnh nhân có các triệu chứng của bệnh động mạch chi dưới, các bác sĩ tiến hành đo chỉ số cổ chân cánh tay (ABI), đây là một thăm dò không xâm lấn để đo huyết áp ở cổ chân và so sánh nó với huyết áp ở cánh tay khi nghỉ ngơi và sau khi tập thể dục. Các bác sĩ cũng có thể thực hiện các chẩn đoán hình ảnh như siêu âm Doppler mạch máu và chụp cắt lớp vi tính đa dãy dựng hình mạch máu để chẩn đoán chính xác bệnh, mức độ, và định hướng xử trí.

Trung tâm Tim mạch – Lồng ngực, Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức