Y đức, nên hiểu thế nào?

Ngành y cực kỳ “nhạy cảm”

Y tế là một lãnh vực nhạy cảm vì 2 lẽ: (1) một là đối tượng y tế phục vụ là sức khỏe, tính mạng của con người và (2) hai là bệnh nhân là những người “khác thường”, theo phân tích ngôn từ tiếng Anh, bệnh là các từ ghép: dis-ease, dis-order, ab-normality, đều có hàm nghĩa là “khó ở”, “khác thường”.

Do đó, người dân rất dễ “bươi” ra thiếu sót, không hài lòng và chê bai nhân viên y tế mọi lúc mọi nơi: khám bệnh nhanh bị chê là khám ẩu, khám hơi chậm lại chê khám như rùa bò, kê toa dặn dò kỹ càng cũng bị chê “biết rồi khổ quá nói mãi”; nhưng khi có sự cố lại nói ngược “tôi là dân thường, đâu biết đàng” !!!……

Thầy thuốc là người trực tiếp “giải quyết” với người bệnh và thân nhân họ. Do đó, những chính sách bất cập của những người đầu ngành y tế người dân cũng “đổ lên đầu” luôn: quá tải, thiếu phương tiện, thuốc men, tài chánh….

Bản thân người thầy thuốc cũng chỉ là con người, con và người, nên cũng đầy đủ “hỷ, nộ, ái, ố” và đã có làm việc thì ít nhiều cũng có thể bị sai sót, khuyết điểm này nọ.

Y đức nên hiểu thế nào?

Hai điều kiện bắt buộc phải có của thầy thuốc đó là “chuyên” và “hồng”, tức chuyên môn và đạo đức.

* Đầu tiên phải có tay nghề tốt

Muốn chữa bệnh kịp thời, “chữa bệnh như chữa cháy”, thầy thuốc phải sớm chẩn đoán ra bệnh, hiểu rõ được căn bệnh, thông thạo các loại thuốc men và thủ thuật cần thiết….; nôm na là thầy thuốc phải có “học”, có trình độ chuyên môn cao.

Một số người, thậm chí là bậc lão niên trong ngành có quan niệm không đúng rằng: “Nếu như sai sót của thầy thuốc do yếu kém chuyên môn, không phát hiện được bệnh còn có thể châm chước, nhưng sai sót về tinh thần phục vụ, thái độ giao tiếp, ứng xử thì hoàn toàn không thể chấp nhận được mà phải có biện pháp xử lý nghiêm khắc”. Đa số thầy thuốc trẻ hiện nay không đồng ý với quan điểm này.

Hơn nữa, người thầy thuốc không đơn thuần hành nghề y để kiếm sống, mà còn để thực hiện sứ mệnh thiêng liêng là trị bệnh cứu người. Những sai sót của thầy thuốc, chủ quan hay khách quan đều có ảnh hưởng đến sức khỏe, tính mạng con người…

Cho nên để chữa trị được bệnh, thầy thuốc bắt buộc phải có “kiến thức”: không biết, không thành thạo không được làm; không ai có thể chấp nhận việc “có nhiệt tình, dám nghĩ dám làm” như trong những công việc khác.

* Đạo đức cực kỳ quan trọng

Cũng như mọi công dân trong xã hội, người thầy thuốc cũng phải có đạo đức, họ cũng phải học “công dân giáo dục”, “đạo đức học”…nghĩa là học “làm người”. Con người là sản phẩm của xã hội, thiếu căn bản giáo dục cá nhân, gia đình, thiếu một nền tảng văn hóa, ứng xử từ xã hội, tất nhiên các thành viên xã hội, kể cả người thầy thuốc không thể hành xử “đúng mực” như cộng đồng mong đợi.

Ngoài ra, người thầy thuốc còn có một tiêu chuẩn đạo đức ngành nghề đặc biệt đó là Y đức, nghĩa là ngành y có những “quy chuẩn” đạo đức riêng biệt, người thầy thuốc phải chấp hành: “bệnh viện không có giờ nghỉ”, “cha chết, nhà cháy cũng không bỏ trực”, “làm ruộng ăn cơm nằm, chăn tằm ăn cơm đứng, y khoa đúng ăn cơm chạy”….

Hai điều tâm sự

* Với những người trong ngành

Theo tôi, muốn là thầy thuốc tốt, chúng ta phải có đủ hai thành tố: có kiến thức tốt, được đào tạo chuyên môn bài bản và phải học môn “công dân giáo dục”, “nghĩa vụ luận”… để có lương tâm trong sang.

Y tế là một nghề, và làm thầy thuốc phải chấp nhận theo “nghiệp” y với những buồn, vui, lo toan và trách nhiệm. Chỉ cần thực hiện đúng, đầy đủ các lời thề y khoa chúng ta trịnh trọng đọc khi tốt nghiệp ra trường chắc chắn chúng ta sẽ được sự quý trọng của cộng đồng xã hội.

Y đức cao quí, nhưng không quá cao xa. Khi chúng ta bỏ thói hô hào, phát động, thi đua “dỏm” và bắt tay thật sự từ cái gốc là bản thân, gia đình và xã hội, thì chắc chắn đạo đức xã hội nói chung và y đức nói riêng sẽ được phục hồi và phát huy.

* Với cộng đồng xã hội

Thầy thuốc chúng tôi cũng là những con người bằng xương bằng thịt, nên cũng đầy đủ “hỷ, nộ, ái, ố” và hiện chúng tôi đang phải làm việc trong điều kiện chưa đủ chuẩn: tài chánh, ngân sách thiếu, bệnh viện chưa đủ giường, thuốc men, y cụ còn hạn chế .v.v…nên thiếu sót, khuyết điểm, sự hài lòng, đồng thuận không hoặc chưa cao.

Mong sao cộng đồng xã hội có cái nhìn công bằng hợp lý với nghề “nhạy cảm” của chúng tôi….

TS.BS Trần Bá Thoại

Ủy viên BCH Hội Nội tiết Việt Nam