Tiếp cận mới trong xử trí lâm sàng bệnh lý đường tiêu hóa

Ngày 09/07/2023 tại Thành phố Cần Thơ, Hội Khoa học Tiêu hóa TP.HCM tổ chức Hội thảo khoa học Probiotics & Postbiotics-Tiếp cận mới trong xử trí lâm sàng bệnh lý đường tiêu hóa. Những chuyên gia đầu ngành đã báo cáo nhiều kiến thức mới, cập nhật kết quả nghiên cứu lâm sàng trong điều trị bệnh lý đường tiêu hóa.

Hội thảo thu hút hơn 200 bác sĩ đang hành nghề về lĩnh vực tiêu hóa thuộc mạng lưới y tế khu vực Đồng bằng sông Cửu Long. Khoảng 1/10 trong số đó là các bác sĩ đến từ TP. HCM. Tại hội thảo, 3 báo cáo viên là một trong những chuyên gia đầu ngành về tiêu hóa, vi sinh lâm sàng, nghiên cứu miễn dịch đã cập nhật nhiều kiến thức, cách tiếp cận mới trong điều trị bệnh lý đường tiêu hóa.

Khởi đầu hội thảo khoa học, TS. BS Phạm Hùng Vân – Chủ tịch Liên Chi hội Vi sinh lâm sàng TP.HCM, đã vào đề với bài báo cáo:

“Prebiotics, Probiotics, Postbiotics- Tổng quan về phân loại và cơ chế tác động”.

Theo TS. BS Phạm Hùng Vân, đường ruột mỗi người trưởng thành (dài 8-12m) đều có hệ vi khuẩn chí đường ruột. Ở mỗi mm ruột non có từ 10⁴ đến 10⁵ tương đương 100.000 vi khuẩn/1mm, mỗi 1gr phân ở ruột già có đến 10¹¹ tương đương trên 11 tỷ Microbiome ruột gấp 150 lần human genome vi khuẩn/1gr. Hệ vi khuẩn chí đường ruột có 4 vai trò chính yếu (hàng rào, bảo vệ, biến dưỡng và miễn dịch).

Theo chuyên gia, hệ vi khuẩn chí đường ruột tác động đến nhiều cơ quan trong cơ thể. Vì vậy, loạn khuẩn đường ruột gây nhiều bệnh lý đường tiêu hóa. “Loạn khuẩn đường ruột là tình trạng giảm hệ vi sinh có lợi (hoặc hệ vi trùng có lợi) khuẩn, tăng vi khuẩn có hại trong hệ vi khuẩn chí, hoặc là giảm toàn bộ số lượng của hệ vi khuẩn” – TS.BS Phạm Hùng Vân chiết giải thêm. Loạn khuẩn đường ruột gây nhiều hậu quả, không chỉ các bệnh lý đường tiêu hóa mà còn ảnh hưởng đến hoạt động của hệ thần kinh thông qua trục não-ruột và hệ miễn dịch trong cơ thể.

Chủ tịch Liên Chi hội Vi sinh lâm sàng TP. HCM nói rằng, Prebiotics, Probiotics, Postbiotics là “trợ thủ đắc lực” trong điều trị loạn khuẩn đường ruột. Prebiotics là thành phần thực phẩm chứa polysaccharide không phải tinh bột và oligosaccaharide. Prebiotics sẽ kích hoạt tăng sinh hệ vi khuẩn có lợi và ức chế vi khuẩn có hại trong hệ vi khuẩn chí đường ruột…

Còn Probiotics chính là những vi sinh vật sống có lợi cho đường tiêu hóa (khi dùng qua đường uống với đủ số lượng và đúng chủng loại đã nghiên cứu). Theo TS – BS. Phạm Hùng Vân, vi khuẩn và cả nấm qua nghiên cứu đánh giá là Probiotics gồm nhiều chi, mỗi chi có nhiều loài như: Lactobacillus, Bifidobacterium, Streptococcus, Bacillus, Enterobacter, Saccharomyces… Chế phẩm mà nhiều người bị rối loạn tiêu hóa hay dùng dưới tên gọi “men tiêu hóa”, “men vi sinh” chính là Probiotics.

TS.BS Phạm Hùng Vân cũng giới thiệu tại hội thảo về Psychobiotics, cũng là vi khuẩn sống và có khả năng sản sinh các chất có lợi cho thần kinh. Do đó, khi được uống vào với một lượng đủ thì sẽ mang lại lợi ích cho sức khỏe tâm thần, khi Psychobiotics tác động lên trục não-ruột. Còn Postbiotics thì được điều chế công phu hơn khi giết chết 100% các Probiotics bằng nhiệt, nhưng đảm bảo giữ lại đầy đủ các thành phần như chất chuyển hóa, protein chức năng, thành phần tế bào… Postbiotics có tác dụng tương tự Probiotics, song an toàn hơn vì chỉ là xác vi khuẩn. Postbiotics đặc biệt có lợi cho bệnh nhân nặng hoặc đang mắc các bệnh suy giảm miễn dịch. Với những bệnh nhân này, nếu dùng Probiotics đôi khi lại tăng nguy cơ nhiễm trùng cơ hội.

Trầm cảm, lo âu và vai trò của Probiotics ở bệnh nhân rối loạn tiêu hóa chức năng

Nội dung báo cáo tiếp theo tại hội thảo khoa học của PGS.TS.BS Quách Trọng Đức (ĐH Y dược TP.HCM), Phó Chủ tịch Hội khoa học Tiêu hóa Việt Nam, Phó chủ tịch hội khoa học tiêu hóa TP Hồ Chí Minh, một trong những chuyên gia về Nội khoa và tiêu hóa. Trong phần trình bày của mình, PGS. TS. BS Quách Trọng Đức đã cập nhật các kết quả nghiên cứu lâm sàng gần đây nhất, trên thế giới lẫn trong nước, về tần suất và mức độ nặng của trầm cảm và lo âu ở bệnh nhân rối loạn tiêu hóa chức năng.

Chuyên gia cũng đề cập sâu đến trục não-ruột và vai trò của vi khuẩn chí đường ruột. Trục não-ruột là thuật ngữ mô tả mối liên kết không thể tách rời và tác động qua lại giữa não và ruột. Theo PGS.TS.BS Quách Trọng Đức, trục não-ruột thực sự phức tạp đối với hoạt động nghiên cứu, nhưng rất vi diệu đối sự sống con người. Não và ruột liên tục “đối thoại” với nhau thông qua những cơ chế phức tạp và tinh vi. Vì vậy, người trầm cảm, lo âu thường bị mắc hoặc tăng nặng về các bệnh lý đường tiêu hóa. Ngược lại, người mắc các bệnh lý đường tiêu hóa cũng thường gặp vấn đề với trầm cảm, lo âu.

Chuyên gia cũng đề cập trong nội dung báo cáo của mình về ứng dụng Probiotics trong điều trị trầm cảm, lo âu ở bệnh nhân rối loạn tiêu hóa chức năng, với các chứng cứ mới nhất tính đến năm 2022. Theo chuyên gia, rối loạn tiêu hóa chức năng là thuật ngữ khá mới, mà trước đây thường được mô tả là “viêm dạ dày” hội chứng đại tràng kích thích (IBS). Probiotics sẽ giúp cân bằng hệ vi khuẩn chí đường ruột và trực tiếp hóa giải vấn đề rối loạn tiêu hóa chức năng. Thông qua cơ chế “đối thoại” của trục não-ruột, theo cách dễ hình dung nhất, phía não sẽ được phía ruột an ủi, vỗ về, thông báo rằng ruột đã ổn, não cứ yên tâm. Quả nhiên, người xưa nói sống vui là sống khỏe hoàn toàn hữu lý.

Postbiotics từ probiotics Lactobacilli và tac dụng tích cực của chúng đối với sức khỏe con người

Báo cáo viên thứ 3 là nhân vật khá đặc biệt, Tiến sĩ Khoa học Nguyễn Văn Sa, chuyên gia đến từ Nhật Bản. Năm 2000, Tiến sĩ Khoa học Nguyễn Văn Sa nhận học vị Tiến sĩ chuyên ngành Miễn dịch-Vi khuẩn học phân tử của đại học Gifu (Nhật Bản) sau 4 năm học tại đây. Từ đó, ông trở thành chuyên viên nghiên cứu cao cấp của Viện nghiên cứu miễn dịch Gifu (IRIG). Từ năm 2004, ông đảm nhiệm vai trò giám đốc bộ phận nghiên cứu và sản xuất kháng thể GEN Japan. Từ năm 2009 tới nay, Tiến sĩ Khoa học Nguyễn Văn Sa là giám đốc IRIG tại Nhật Bản, với lĩnh vực nghiên cứu chính là Miễn dịch-Vi khuẩn học phân tử và kháng thể IgY.

Tại hội thảo khoa học, Tiến sĩ Khoa học Nguyễn Văn Sa chọn nội dung “Probiotics/Postbiotics trong điều trị bệnh do Helicobacter pylori (HP)” để cập nhật đến các bác sĩ tiêu hóa ở khu vực Đồng bằng sông Cửu Long và TP.HCM. Mở đầu, Tiến sĩ Khoa học Nguyễn Văn Sa đề cập đến 3 thách thức trong điều trị bệnh do khuẩn HP. Theo đó, khi điều trị tiệt trừ HP, người bệnh thường bị triệu chứng dai dẵng sau đó do tăng tiết a xít hồi ứng vì ngưng PPI (thuốc ức chế bơm proton); lại bị thêm loạn khuẩn đường ruột do tác động của thuốc kháng sinh và PPI; sau nữa là tình trạng vi khuẩn HP đề kháng kháng sinh (vấn đề nhiều nước châu Á gặp phải, trong đó có Việt Nam).

Tiến sĩ Khoa học Nguyễn Văn Sa đã giới thiệu về Lactobacillus johnsonii 1088, một Probiotics được phân lập từ dạ dày người Nhật khỏe mạnh. Probiotics này có khả năng ức chế tiết a xít thông qua trung gian gastrin (một loại hooc-mon); ức chế hoạt động của vi khuẩn HP và cân bằng hệ vi khuẩn chí đường ruột.

Từ Probiotics Lactobacillus johnsonii 1088, các nhà khoa học của IRIG, trong đó có Tiến sĩ Khoa học Nguyễn Văn Sa, đã tạo ra Postbiotics LJ1088. Nghiên cứu trong phòng thí nghiệm cho thấy, Postbiotics LJ1088 cùng với kháng thể IgY và kháng sinh đã hiệp sức diệt gọn vi khuẩn HP. Các thử nghiệm lâm sàng tại các nước, trong đó có Việt Nam, cho thấy ngoài tiệt trừ vi khuẩn HP, sự phối hợp giữa Postbiotics LJ1088 cùng với kháng thể IgY và kháng sinh còn hóa giải trọn vẹn 3 thách thức trong điều trị HP như trên đã nêu. Được biết, những năm qua, phía Nhật Bản đã thương mại hóa kết quả nghiên cứu này và thành phẩm cũng đã có mặt tại Việt Nam.

Hội thảo khoa học cũng dành nhiều thời gian để thảo luận chuyên môn với 3 báo cáo viên và chủ trì hội thảo, BS. CK2 Trần Kiều Miên – Phó Chủ tịch Hội khoa học Tiêu hóa Việt Nam, Chủ tịch Liên Chi hội khoa học Tiêu hóa TP.HCM. Theo BS.CK2 Trần Kiều Miên, hội thảo khoa học lần này là cơ hội để các bác sĩ lĩnh vực tiêu hóa khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, cũng như TP.HCM, tiếp cận kiến thức mới, cập nhật các kết quả nghiên cứu lâm sàng liên quan… Điều này hết sức cần thiết và hữu ích với các bác sĩ trong điều trị các bệnh lý đường tiêu hóa. Dịp này, BS.CK2 Trần Kiều Miên cũng ngỏ lời cảm ơn Công ty dược phẩm Đông Đô Pharma đã đồng hành tổ chức hội thảo khoa học. Ngay sau hội thảo, các bác sĩ tham dự sẽ được cấp chứng chỉ CME theo quy định.

Thanh Giang