Những điều cần biết về sàng lọc ung thư

Sàng lọc ung thư (cancer screening) là phương pháp dự phòng ung thư nhằm phát hiện ung thư tiềm ẩn hay thương tổn tiền ung thư bằng cách đánh giá trên mỗi cá thể hay cộng đồng khoẻ mạnh, không có triệu chứng của bệnh. Mục tiêu của sàng lọc nhằm giảm tỷ lệ tử vong do ung thư.

Những nguyên tắc sàng lọc ung thư?

Sàng lọc ung thư dựa trên các yếu tố sau:

– Dịch tễ: bệnh ung thư được sàng lọc phải là bệnh phổ biến và là nguyên nhân ảnh hưởng đến sức khoẻ cộng đồng, gây ra gánh nặng bệnh tật lớn. Sàng lọc phải làm giảm tỷ lệ tử vong về mặt dịch tễ.

– Lịch sử tự nhiên: bệnh ung thư được sàng lọc phải có giai đoạn tiền lâm sàng kéo dài (giai đoạn đã hình thành bệnh lý nhưng chưa biểu hiện các triệu chứng của bệnh), có thể phát hiện trước khi có các triệu chứng hoặc giai đoạn di căn của bệnh.

– Điều trị: bệnh ung thư sàng lọc chỉ có ý nghĩa khi bệnh điều trị có kết quả ở giai đoạn sớm.

– Chẩn đoán: bệnh ung thư muốn sàng lọc có thể phát hiện bằng khám lâm sàng hoặc cận lâm sàng được gọi là test sàng lọc.

Các tiêu chuẩn của test sàng lọc ung thư?

– Test sàng lọc phải đơn giản, thích hợp, được bệnh nhân và cộng đồng chấp nhận.

– Giá thành thấp.

– Ít tác dụng phụ, ít tai biến.

– Độ nhạy (khả năng phát hiện ung thư đặc hiệu), độ đặc hiệu (khả năng loại trừ ung thư tốt), dự báo dương tính càng cao càng tốt. Trong thực tế chúng ta rất mong muốn độ nhạy và độ đặc hiệu của xét nghiệm cao, nhưng khi độ nhạy tăng lên thì độ đặc hiệu sẽ giảm đi. Chính vì vậy một test lý tưởng có thể áp dụng vào sàng lọc thì phải đảm bảo độ nhạy và độ đặc hiệu trên 80%.

Ưu, nhược điểm của sàng lọc ung thư?

– Ưu điểm:

+ Phát hiện sớm ung thư.

+ Giảm tử vong do ung thư.

+ Kéo dài thời gian sống.

+ Tăng tỷ lệ bệnh nhân được điều trị bảo tồn.

– Nhược điểm:

+ Phiền toái của các test sàng lọc.

+ Dương tính giả dẫn đến can thiệp không cần thiết, gây lo lắng.

+ Âm tính giả dẫn đến bỏ sót ung thư.

+ Tốn kém kinh tế.

Các loại ung thư thường được sàng lọc?

Sàng lọc ung thư thường được áp dụng cho một số bệnh ung thư thường gặp như: ung thư vú, ung thư đại trực tràng, ung thư tuyến tiền liệt, ung thư cổ tử cung, ung thư phổi, ung thư dạ dày, ung thư tuyến giáp…

Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 là một trong 5 bệnh viện hạng đặc biệt quốc gia với đầy đủ các chuyên khoa sâu, đội ngũ chuyên gia giỏi và hệ thống trang thiết bị hiện đại bậc nhất nước để sàng lọc các bệnh lý ung thư thường gặp trong cộng đồng.

Tài liệu tham khảo:

[1] Nguyễn Bá Đức, Đào Ngọc Phong (2009), “Dự phòng ung thư”, Dịch tễ học bệnh Ung thư, Nhà xuất bản Y học, Tr.202-215.

[2] Nguyễn Văn Hiếu (2015), “Dự phòng ung thư”, Ung thư học, Nhà xuất bản Y học, Tr.42-49. 

[3] Devita., Hellman., Rosenberg., et al. (2019), “Cancer Screening”, CANCER Principles & Practice of Oncology, 11th edition, Wolters Kluwer, pp.849-878.

BSNT.BSCK1. Phạm Đình Phúc – Khoa Ung thư Tổng hợp,

Viện Ung thư, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108